Yatırım Fonları ve Çeşitleri
Posted: Mon Apr 22, 2024 11:34 pm
Yatırım Fonları
Yatırımcılardan, katılma belgeleri karşılığı toplanan paralarla belge sahipleri adına riskin dağıtılması ilkesi ve inançlı mülkiyet esaslarına göre hareket ederek menkul kıymetlerden oluşan portföyü işletmek amacıyla kurulan mal varlığıdır. Yatırım fonları, bankalar, aracı kurumlar ve sigorta şirketleri tarafından kurulabilir. Kuruluşta asgari fon tutarı 100 milyardan az olamaz. (Bu tutar her yıl ilan edilen yeniden değer katsayısı oranı dikkate alınarak belirlenir)
Yatırım fonları kurulurken, fonun çalışma şeklini, yatırım yapılacak kıymetlerin niteliği ve asgari-azami miktarlarını gösteren kuralları içeren içtüzük hazırlanır ve kurucu tarafından tahsis edilecek fon tutarı kadar avans ile içtüzükte belirtilen hükümler çerçevesinde bir portföy oluşturulur. Oluşturulan portföy paylara bölünerek payları temsil eden katılma belgeleri halka satışa sunulur. Satıştan elde edilen tutarlar ile kurucu tarafından tahsis edilen avans geri ödenir. Avansın tamamı geri ödendikten sonra, mal varlığı ve hesaplarının takibi açısından fon, kurucudan bağımsız bir tüzel kişilik olarak işlevine devam eder. Kurucunun yatırım fonundan elde edeceği gelir sadece fon toplam değeri üzerinden alınacak yönetim ücretidir. Yönetim ücretinin oranı yatırım fonu içtüzüğünde belirtilir.
Yukarıdaki bilgi çerçevesinde; katılma belgelerinin satışından elde edilen nakit kurucu açısından hiçbir zaman kaynak teşkil etmez. Çünkü katılma belgesi karşılığında fona gelecek nakit karşılığında bir menkul kıymet alınarak değerlendirilmek zorundadır.
Bu böyle görünse de fona yapılacak hisse alım-satım işlemleri, kurumun yatırım şirketinden yapılacağına ve bu yatırım şirketi de işlemlerden komisyon alacağına göre aslında alım-satım işlemleri üzerinden yatırımcı gizli bir bedel daha öder. Ayrıca fondan her an bazı çıkışlar olabileceğinden fonun minik bir kısmı nakit olarak tutulursa herhalde bu maliyetsiz kaynak, fonu işleten kurumun şubelerinden birinde yatacaktır.
Kaç Çeşit Yatırım Fonu Vardır?
Yatırım fonları, içtüzüklerinde belirtilmek koşuluyla aşağıda belirtilen türlerde kurulabilir:
1) Fon portföyünün en az % 51 'ini devamlı olarak
a) Kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçlarına yatırmış fonlar "TAHVİL VE BONO FONU",
b) Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Türkiye' de kurulmuş ortaklıkların hisse senetlerine yatırmış fonlar "HİSSE SENEDİ FONU",
c) Belirli bir sektörü oluşturan ortaklıkların, menkul kıymetlerine yatırmış fonlar "SEKTÖR FONU",
d) İştiraklerce çıkarılmış menkul kıymetlere yatırmış fonlar "İŞTİRAK FONU",
e) Belli bir topluluğun menkul kıymetlerine yatıran fonlar "GRUP FONU",
f) Yabancı özel ve kamu sektörü menkul kıymetlerine yatırmış fonlar "YABANCI MENKUL KIYMETLER FONU"
g) Ulusal ve uluslararası borsalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırmış fonlar "ALTIN VE DİĞER KIYMETLI MADENLER FONU",
2) Portföyünün tamamı;
h) Hisse senetleri, borçlanma senetleri, altın ve diğer kıymetli madenler ile bunlara dayalı sermaye piyasası araçlarından en az ikisinden oluşan ve her birinin değeri fon portföy değerinin % 20'sinden az olmayan fonlar "KARMA FON",
ı) Vadesine 90 günden az kalmış sermaye piyasası araçlarından oluşan fonlar "LIKIT FON",
j) Portföy sınırlamaları itibariyle yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen fonlar "DEGIŞKEN FON",
3) Portföyünün en az % 80'i devamlı olarak;
k) Kurul tarafından uygun görülen bir endeksin değeri ile fonun birim pay değeri arasındaki korelasyon katsayısı en az %90 olacak şekilde, endeks kapsamındaki menkul kıymetlerin tümünden ya da örnekleme yoluyla seçilen bir kısmından oluşan fonlar "ENDEKS FON" olarak adlandırılır.
Fon içtüzüklerinde belirtilmek suretiyle, portföy değerinin aylık ağırlıklı ortalama bazda en az % 25'ini, devamlı olarak mevzuata göre özelleştirme kapsamına alınan Kamu İktisadi Teşebbüsleri dahil Türkiye'de kurulmuş ortaklıkların hisse senetlerine yatırmış fonlar; A tipi, diğerleri B tipi olarak adlandırılır ve bu tipler fon türleri ile birlikte belirtilir.
Katılma belgeleri önceden belirlenmiş kişi veya kuruluşlara tahsis edilmiş fonlar "ÖZEL FON" olarak adlandırılır.
Yatırımcılardan, katılma belgeleri karşılığı toplanan paralarla belge sahipleri adına riskin dağıtılması ilkesi ve inançlı mülkiyet esaslarına göre hareket ederek menkul kıymetlerden oluşan portföyü işletmek amacıyla kurulan mal varlığıdır. Yatırım fonları, bankalar, aracı kurumlar ve sigorta şirketleri tarafından kurulabilir. Kuruluşta asgari fon tutarı 100 milyardan az olamaz. (Bu tutar her yıl ilan edilen yeniden değer katsayısı oranı dikkate alınarak belirlenir)
Yatırım fonları kurulurken, fonun çalışma şeklini, yatırım yapılacak kıymetlerin niteliği ve asgari-azami miktarlarını gösteren kuralları içeren içtüzük hazırlanır ve kurucu tarafından tahsis edilecek fon tutarı kadar avans ile içtüzükte belirtilen hükümler çerçevesinde bir portföy oluşturulur. Oluşturulan portföy paylara bölünerek payları temsil eden katılma belgeleri halka satışa sunulur. Satıştan elde edilen tutarlar ile kurucu tarafından tahsis edilen avans geri ödenir. Avansın tamamı geri ödendikten sonra, mal varlığı ve hesaplarının takibi açısından fon, kurucudan bağımsız bir tüzel kişilik olarak işlevine devam eder. Kurucunun yatırım fonundan elde edeceği gelir sadece fon toplam değeri üzerinden alınacak yönetim ücretidir. Yönetim ücretinin oranı yatırım fonu içtüzüğünde belirtilir.
Yukarıdaki bilgi çerçevesinde; katılma belgelerinin satışından elde edilen nakit kurucu açısından hiçbir zaman kaynak teşkil etmez. Çünkü katılma belgesi karşılığında fona gelecek nakit karşılığında bir menkul kıymet alınarak değerlendirilmek zorundadır.
Bu böyle görünse de fona yapılacak hisse alım-satım işlemleri, kurumun yatırım şirketinden yapılacağına ve bu yatırım şirketi de işlemlerden komisyon alacağına göre aslında alım-satım işlemleri üzerinden yatırımcı gizli bir bedel daha öder. Ayrıca fondan her an bazı çıkışlar olabileceğinden fonun minik bir kısmı nakit olarak tutulursa herhalde bu maliyetsiz kaynak, fonu işleten kurumun şubelerinden birinde yatacaktır.
Kaç Çeşit Yatırım Fonu Vardır?
Yatırım fonları, içtüzüklerinde belirtilmek koşuluyla aşağıda belirtilen türlerde kurulabilir:
1) Fon portföyünün en az % 51 'ini devamlı olarak
a) Kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçlarına yatırmış fonlar "TAHVİL VE BONO FONU",
b) Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Türkiye' de kurulmuş ortaklıkların hisse senetlerine yatırmış fonlar "HİSSE SENEDİ FONU",
c) Belirli bir sektörü oluşturan ortaklıkların, menkul kıymetlerine yatırmış fonlar "SEKTÖR FONU",
d) İştiraklerce çıkarılmış menkul kıymetlere yatırmış fonlar "İŞTİRAK FONU",
e) Belli bir topluluğun menkul kıymetlerine yatıran fonlar "GRUP FONU",
f) Yabancı özel ve kamu sektörü menkul kıymetlerine yatırmış fonlar "YABANCI MENKUL KIYMETLER FONU"
g) Ulusal ve uluslararası borsalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırmış fonlar "ALTIN VE DİĞER KIYMETLI MADENLER FONU",
2) Portföyünün tamamı;
h) Hisse senetleri, borçlanma senetleri, altın ve diğer kıymetli madenler ile bunlara dayalı sermaye piyasası araçlarından en az ikisinden oluşan ve her birinin değeri fon portföy değerinin % 20'sinden az olmayan fonlar "KARMA FON",
ı) Vadesine 90 günden az kalmış sermaye piyasası araçlarından oluşan fonlar "LIKIT FON",
j) Portföy sınırlamaları itibariyle yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen fonlar "DEGIŞKEN FON",
3) Portföyünün en az % 80'i devamlı olarak;
k) Kurul tarafından uygun görülen bir endeksin değeri ile fonun birim pay değeri arasındaki korelasyon katsayısı en az %90 olacak şekilde, endeks kapsamındaki menkul kıymetlerin tümünden ya da örnekleme yoluyla seçilen bir kısmından oluşan fonlar "ENDEKS FON" olarak adlandırılır.
Fon içtüzüklerinde belirtilmek suretiyle, portföy değerinin aylık ağırlıklı ortalama bazda en az % 25'ini, devamlı olarak mevzuata göre özelleştirme kapsamına alınan Kamu İktisadi Teşebbüsleri dahil Türkiye'de kurulmuş ortaklıkların hisse senetlerine yatırmış fonlar; A tipi, diğerleri B tipi olarak adlandırılır ve bu tipler fon türleri ile birlikte belirtilir.
Katılma belgeleri önceden belirlenmiş kişi veya kuruluşlara tahsis edilmiş fonlar "ÖZEL FON" olarak adlandırılır.