Menkul Kıymet Tanımı ve Çeşitleri

[Blue]

Ortaklılık ve alacaklılık sağlayan, belirli bir meblağı temsil eden, yatırım aracı olarak kullanılan, dönemsel gelir geti­ren, seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan ve şartları Ku­rulca belirlenen kıymetli evraklara Menkul Kıymet denir.

Menkul kıymet olarak; hisse senetleri, hisse senedi türev­leri, geçici ilmühaberler, yeni pay alma kuponlar, hazine bonoları, katılma intifa senetleri kar ve zarar ortaklığı belgeleri" banka bonoları, banka garantili bonolar, finansman bonoları, varlığa dayalı menkul kıymetler, gelir ortaklığı senetleri, ter­tip halinde çıkarılan ve 2 yıl veya daha uzun süreli ipotekli borç ve irat senetleri, iç tüzüğünde kurucu dışındaki aracı kuruluşlarca serbestçe alım satımı öngörülen A tipi yatırım fonu katılma belgelerini sayabiliriz.

Menkul Kıymet Özellikleri
Ortaklık veya alacaklılık sağlar, Belli bir meblağı temsil eder, Yatırım aracı olarak kullanılırlar, Dönemsel gelir getirir, Misli nitelikte, seri halinde çıkarılır, ibareleri aynıdır, Şartları Kurulca belirlenir, Kıymetli evrak özelliğindedir.

Menkul Kıymet Çeşitleri ve Tanımları
Hisse Senedi, Kara İştirakli Tahvil, Tahvil, Kar ve Zarar Ortaklığı Belgeleri (KOB), Katılma İntifa Senetleri (KİS), Yatırım Fonu Katılma Belgeleri, Hisse Senedi İle Değiştirilebilir Tahvil, ipotekli Borç ve İrat Senetleri, Banka Bonoları, Banka Garantili Bonolar, Finansman Bonoları, Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler, Hazine Bonoları, Gelir Ortaklığı Senetleri

Hisse Senedi: Bir anonim şirketin sermayesinin birbirine eşit paylardan bir parçasını temsil eden ve kanuni şekil şartla­rına uygun olarak düzenlenen, hukuken kıymetli evrak hük­münde bir belgedir.

Kâra iştirakli Tahvil: Maktu bir faiz oranı yerine, bilanço . karından pay veren tahvil çeşididir. Türleri; hem faiz hem kar payı veren, ya faiz ya da kâr payı veren, yalnızca kar payı ve­ren olarak 3 çeşittir.

Tahvil: Devlet ve de anonim şirketlerin ödünç para bul­mak için itibari kıymetleri eşit ve ibareleri ayni olmak üzere çıkardıkları vadesi bir yıldan uzun olan borç senetlerine tah­vil denir. Türleri; Primli Tahviller, Başabaş Tahviller. ikrami­yeli Tahviller, Rüçhan Haklı Tahviller, Paraya Çevrilme Ko­laylığı olan Tahviller, Vadeden Önce itfa Edilebilen Tahvil­ler, Garantili-Garantisiz Tahviller, Sabit ve Değişken Faizli Tahviller, Endeksli Tahviller, Nama-Hamiline Yazılı Tahvil­ler olmak üzere 9 çeşittir.

Kâr ve Zarar Ortaklığı Belgeleri: Anonim ortaklıklarının kar ve zarar ortak olmak üzere iştigal sahalarına giren tüm fa­aliyetlerin gerektirdiği finansman ihtiyaçlarını karşılamak için yurt içinde ve yurt dışında satılmak üzere çıkardıkları kı ymetlerdir.

Katılma İntifa Senedi (KİS): Ortaklıkların nakit karşılığı satılmak üzere, ortaklık haklarına sahip olmaksızın, kardan payalma, tasviye bakiyesinden yararlanma, yeni payalma gi­bi haklar sağlayan menkul kıymetlerdir.

Yatırım Fonu Katılma Belgeleri: Türkiye'de kurulmuş olan yatırım fonlarının birbirine eşit bir payını temsil eden menkul kıymetlerdir.

Hisse Senedi ile Değiştirilebilir Tahvil: Sahibine belli bir süre içinde tahvillerini aynı ortaklığın çıkaracağı hisse senet­leri ile belli fiyatlar üzerinden değiştirme hakkı veren tahvil­lerdir .

Banka Bonoları: Kalkınma ve yatırım bankalarının borç­lu sıfatıyla düzenleyip Kurulca kayda alınmasına müteakip ihraç ettiği emre veya hamiline yazılı kıymetli evraktır.

Banka Garantili Bonolar: Kalkınma ve yatırım bankalarından kredi kullanan anonim ortaklıkların, bu kredilerin te­minatı olarak borçlu sıfatıyla düzenleyip alacaklı bankaya verdikleri emre muharrer senetlerden, bu krediyi kullandırmış olan bankaca kendi garantisi altında ve Kurulca kayda alın­masını müteakip ihraç edilen kıymetli evraktır.

Finansman Bonosu: ihraççıların borçlu sıfatıyla düzenle­yip Kurul kaydına alınmak suretiyle ihraç ederek sattıkları emre veya hamiline yazılı menkul kıymet niteliğindeki kıy­metli evraktır.

Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler: İhraççıların kendi tica­ri işlemlerinden doğmuş doğrudan veya temellük edilmiş ala­caklar karşılığında ihraç edilen kıymetli evraktır.

Hazine Bonosu: Vadesi 1 yıldan az olan Devlet iç borçlanma senetleridir. 

Gelir Ortaklığı Senedi (GOS): Belli bir kamu altyapı tesi­sinin belli bir süre içindeki gelirinin belli bir oranındaki bölü­müne karşılık gösterilen kamu ortaklığı idaresi tarafından çı­karılan bir menkul kıymettir.

Menkul kıymet olarak pek çok enstrümanı sıralanmış ol­makla birlikte, biz pratikte ağırlıklı olarak: kullanılan Hisse se­netleriyle tahvil ve bonoları detaylı olarak inceleyeceğiz. Bu inceleme esnasında, bir türev enstrüman olarak yaratılan, re­po enstrümanıyla da ilgileneceğiz. Zira saymış olduğumuz di­ğer enstrümanların 'büyük çoğunluğu geçmişte kullanılmış, bugün ise sadece mevzuatta yer alan ürünler.